Tarladan Sofraya Şeker'in Yolculuğu

Sofraların ve yiyeceklerin vazgeçilmezi şekerin hammaddesi olan şeker pancarının tarladan başlayarak sofraya gelene kadar hangi aşamalardan geçtiğini İLKHA ekibi tarafından görüntülendi.

Ağrı 10.12.2021, 22:46 10.12.2021, 23:02 Yüksel Aslan
Tarladan Sofraya Şeker'in Yolculuğu

Yaklaşık iki yıl büyük emeklerle yetiştirilen ve çeşitli evrelerden geçtikten sonra istenilen ürüne dönüşen şeker pancarının ekim ayında başlanan hasadı için İLKHA ekibi olarak kasım ayı itibari ile çekimlerimize başladık. 165 ile 220 gün arasında yetişen şeker pancarının sofraların ve tatlıların vazgeçilmezi şekere dönüşene dek hangi evrelerden geçtiğini kaydettik.

Bugün modern tarımla ekimi ve hasadı yapılan, yüzde 75'i su ve geri kalanının ise katı maddeden oluştuğu şeker pancarının hasattan sonra 1984 yılından beri hizmet veren Ağrı Şeker Fabrikasına taşınmasını ve fabrikada aşama aşama hangi evlerde geçtiğine şahitlik ettik.

İlk olarak bizi misafir eden ve pancarın hasadını gerçekleştiren Ağrı merkeze bağlı Aşkale (Aşqele) köyü sakinlerinden Halis Akman, hasat öncesi pancar için yapılan işlemlerin neler olduğunu bizler ile paylaştı.

Şeker pancarı hasat öncesi yapılan işlemler

Pancarın ekimi ve hasadı için Ağrı İl Tarım ve Orman Müdürlüğü ile Ağrı Şeker Fabrikası'nın ayrı ayrı destekler ve teşvikler verdiklerini belirten Halis Akman, tohum ekiminden hasadına kadar bütün işlemleri şu şekilde anlattı:

"Yer düzeltmesi yapıyoruz. Sonra fabrikamız bize tohum veriyor. Ekim makinasını veriyor, biz ekiyoruz. Ondan sonra gübresini, her şeyini yapıyoruz. Sonra çapası, çapasını yapıyoruz. Teklemesini yapıyoruz, sulamasını yapıyoruz. Sadece hasat zamanı sökümünü yapıyoruz. Traktörlere yükleyip fabrikaya götürüyoruz. Ben 40 dönüm ekmişim.

İnşallah bire beş, altı verir. Bu sene bereketli geçti pancar hasadı. Hasattan 210-220 ton bekliyorum. Tohumlamaya 11 kilo harcadım. Ve hasat zamanına geldik, hasada başladık. Hasat sırasında Ağrı Tarım ve Orman Müdürlüğü imdadımıza yetişti bize ekip desteği sağladı. Benim hasat için makinem yok, bunun için kuruma müracaat ettik sağ olsunlar pancar söküm makinesini verdiler. Makine biz çiftçilere dönümü 30 liradan kiraya veriliyor. Ama dışardan kiralarsak 200 liradan kiraya veriyoruz. Buda bizim için büyük külfet olur."

"Bölgenin önemli tarımsal üretim yapan illerinden biriyiz"

Kentte ne kadar çiftçinin şeker pancarı ile ilgilendiğini, kente ne tür olumlu dönüşlerinin olduğunu anlatan Ağrı İl Tarım ve Orman Müdürü Kenan Engin, kurum olarak yürüttükleri çalışmaları şu şekilde paylaştı:

"Ağrı, küçükbaş ve büyükbaş hayvan varlığı ve hem sahip olduğu tarımsal alan ile hem de sahip olduğu mera varlığı ile çok önemli illerden biri. Türkiye’de tarım ve hayvancılık alanında önemli illerimizden biri. 410 bin büyükbaş hayvanımız, 1 milyon 400 bin küçükbaş hayvanımız, yine 542 bin hektar mera varlığımızla bölgenin önemli tarımsal üretim yapan illerinden biriyiz.

Yaklaşık olarak 50 bin civarında çiftçimiz var. Hem hayvancılık yapan yetiştiricimiz, hem de tarımla ilgilenen çiftçimiz var. Tabi toplam 3,5 milyon dekar işlenen tarım arazimiz var. Bu 3,5 milyon dekarın içerisinde de özelikle pancar üretimi noktasında önemli illerden biriyiz. 2021 yılı itibarı ile 71 bin dekar alanda toplamda 300 bin ton pancar üretimimiz oldu.  Cumhurbaşkanımızın pancar ile ilgili ton başına verilen ücreti 2020’den 2021’e yüzde 25 civarında artışla çiftçiye duyurması ve devamında bu bölge için de yüzde 10 pirim şeklinde bir desteğin verilmesi özelikle bölgemizde, ilimizde pancar ekiliş alanlarının artmasına sebep oldu."

"Pancar üretiminde sadece üretici çiftçi değil, beraberinde nakliyecisi, aracısı bununla birlikte birçok sektör de kazanıyor"

Pancar üretimi ile birlikte birçok sektörün olumlu etkilendiğinin altını çizen Engin, "Pancar üretiminden bahsederken birkaç tane önemli hususa değinmek gerekir. Birincisi pancar üreten çiftçimize bu sene hakikaten ton başına verilen yüzde 25’lik artış, yani 420 TL’yi bulan pancarın tonuna verilen fiyat. Hem bölgemizde artı yüzde 10 pirim ve yine bölgemizde soğuk ve sıcak hava farkının, ısı farkının oluşmasından kaynaklı özelikle polar oranının, şeker oranının yüksek olmasından kaynaklı yaklaşık çiftçimiz tona 500 TL gelir elde etti ortalama. 

Dolayısıyla bizim bölgemizde pancar ekilişi yapan çiftçimiz diğer illere, diğer bölgelere oranla daha avantajlı, daha şanslı, pancardan gelir elde etti. Diğer bir önemi de özelikle ifade ettiğim gibi hayvancılığın fazla yapıldığı, 2 milyon civarında büyükbaş ve küçükbaş hayvan varlığına sahip bir ilde hayvanların girdisini azaltmasıyla, özelikle pancarın posası biliyorsunuz, malumunuz bizim bölgemizde hayvanların girdisini azaltmak amacıyla çok kullanılıyor. Yine pancar üretiminde sadece üretici çiftçi değil, beraberinde nakliyecisi, aracısı bununla birlikte birçok sektör de kazanıyor." ifadelerini kullandı.

Tarım Park projesi…

Yürütülen 'Tarım Park' projesi ile çiftçinin ekipman noktasındaki eksiğini giderdiklerini belirten Engin, "Tarım Park diye bir proje yaptık. Bu kapsamda özelikle çiftçimizin ihtiyaç duyacağı makine ekipmanları tedarik ettik. Bu makine ekipmanları çiftçimizin hizmetine sunduk. Normalde vatandaş bu makinayı dışardan tedarik etse, örneğin söküm makinasını kiralasa günde dönüm başına 200-250 lira kendisine bir maliyeti var.

Biz sadece amortisman giderini karşılamak amacıyla günde 20-30 liraya, olur ki makinalarda bir arıza olur bunun giderilmesi amacıyla aldığımız ücretle yetiştiricimizin hizmetine sunduk." şeklinde konuştu.

Şeker pancarı, tarladan gerçekleştirilen ve hasat ile son bulan işlemlerinin ardından Ağrı Şeker Fabrikası'na, yüklendikleri traktör römorkları veya kamyon, tırlarla götürülüyor. Şeker Fabrikasında kayıt ve tartı işlemi sonrası pancarın kalitesinin ortaya çıkarılabilmesi için araçtan numuneler alınarak analiz yapılıyor. Sonra her araçtan alınan numuneler kalite ve kontrol laboratuvarında çeşitli işlemlere tabi tutuluyor.

Şeker pancarına laboratuvarda yapılan işlemler

Ağrı Şeker Fabrikası Kalite ve Kontrol Mühendisi Derya Arasanabay gerçekleştirilen işlemleri şöyle sıraladı:

"Ağrı Şeker Fabrikası Kalite ve Kontrol Laboratuvarında ham maddemiz olan pancarın içeri alınışından itibaren bütün analizlerini yapıyoruz ve aşama aşama takip ediyoruz. Bütün şerbetlerimizi, lapalarımızı, üretim aşamalarımızı takip ediyoruz. Ürünümüz olan şekere kadar ve yan ürünümüz olan küspe, melas bunlarında bütün işletme koşullarını takip ediyoruz ve işletme bize göre çalışmakta burada. İşletme koşullarımız çok önemli ve işletme koşullarının oluşabilmesi için burada yapılan analizlerin çok büyük etkisi var. Yaptığımız kontroller içerisinde şekerin kalitesi, ara aşamalarda şerbetlerin birikslerini, pH'ları bu şekilde polar yani şeker oranına biz bakıyoruz ve işletme bizim verdiğimiz değerlere göre çalışmakta."

Şeker pancarı, laboratuvarda kalite ve kontrol işlemlerinin bitmesinin ardından sofralara ulaştırılmak üzere fabrikaya teslim edilmekte.

Ağrı Şeker Fabrikası Müdürü Metin Arslan, pancar üretiminin Ağrı ili için çok önemli olduğunu ve kente yıllık 200 milyon TL civarında katma değer sağladığını ve dolaylı olarak birçok sektörde istihdam sağladığını kaydetti.

Konuşmasına fabrikanın tarihi hakkında bilgi vererek başlayan Arslan, Ağrı Şeker Fabrikasının 1977 yılında merhum Başbakan Necmettin Erbakan'ın temelini attığı ve 85 ayda tamamlandığını söyledi. Arslan fabrikanın 1984 yılında hizmete açıldığını ve ham madde olan pancarın olmayışı nedeni ile üretimin durduğu 2014, 2015 ve 2016 yılları hariç 34 yıldır sürekli olarak üretim yaptığını hatırlattı.

"Biz çiftçilerimize yetiştirme sözleşmesi yapmak sureti ile tarım yaptırıyoruz"

Metin Arslan şeker pancarının yetişmesi ve çiftçiye bu konuda sundukları katkılar ile ilgili şunları söyledi:

"Ağrı Şeker Fabrikası sadece Ağrı'ya değil Muş'un Malazgirt ilçesine de önemli katkı sağlıyor. Özellikle hayvancılığa katkı sağlaması açısından Iğdır ilimize de yaş pancar posası dediğimiz küspe, bunu da hayvancılığa katkı sağlaması amacı ile üretimini ve satışını yapıyoruz.

Şeker pancarı iki yıllık bir bitki. İlk yıl yaprak, gövde, dal oluşuyor. İkinci yılda tohuma kalkıyor. Biz birinci yıldaki şeker pancarından faydalanıyoruz. Bunun yetiştirilmesi yaklaşık 165 gün ile 220 gün arasında oluyor. Bölgemizde mevsim şartları olumsuz olduğu için en fazla 170, 180 güne tekabül eden yetişme süresi var. Biz çiftçilerimize yetiştirme sözleşmesi yapmak sureti ile tarım yaptırıyoruz. Bunlar için gerekli olan gübredir, tohumdur yani ayni ve nakdi avanslar çiftçiye vererek üretimde destekte bulunuyoruz."

Şeker pancarının fabrikada geçirdiği aşamalar

Arslan, "Fabrikamız, 71 köyde toplam 71 bin 200 dekar ekim yaptık, bunun karşılığında da 300 bin ton fileli pancar aşağı yukarı 275 bin bedelini ödeyeceğimiz pancar 260 bin tonda işlenen pancar değerlendireceğiz. Ayrıca diğer 33 fabrikanın yanında bizim Doğu'daki 3 fabrikamızın yine sayın genel müdürümüzün katkıları ve Cumhurbaşkanımızın olur demesi üzerine yüzde 10 doğu teşvik primi veriliyor çiftçiye.

Pancar kökünde yüzde 75 su, yüzde 25 de katı madde var. Şekerin elde edilmesi tamamen bu yüzde 25'lik kısımdaki şekerin saf hale gelinceye kadar ki geçen evrelerden oluşuyor.

Kantarımız ve fabrika merkezimizde çiftçilerimiz ve nakliye müteahhitlerimizin getirdiği pancarı teslim alıyoruz. Burada siloladıktan sonra suda yüzdürüyoruz. Ot, taş toplayıcı yani fabrika tesisimize zarar verecek yabancı maddelerden arındırdıktan sonra yıkama teknesinde yıkanıyor. Şeker pancarını bıçaklardan geçirip kıyım elde ediyoruz, bu kıyımı da haşlama ve difüzyondan geçiriyoruz.

Difüzyonda ters akım prensibine göre küspe yukarı çıkarken şerbet aşağı iniyor. Bunu haşlamalardan vakum büridelere veriyoruz, kireçlemelere tabi tutuyoruz. Daha sonra kireçlediğimiz bu ham şerbeti de biz karbondioksit vasıtası ile çökeltiyoruz.

Belli bir orana ulaştıktan sonra yani yüzde 50-65 oranında katılaşıyor biriks elde ediliyor ham şerbet. Bunu da biz vakumlarımıza gönderiyoruz. Basınç altında, yüksek sıcaklıkta yanmadan biz bunu işliyoruz, santrifüjlerden geçirdikten sonra yapılan birkaç işlemin ardından melas elde ediliyor." şeklinde şeker pancarının geçtiği aşamaları anlattı.

Fabrikanın bu yıl kente 200 milyon TL katma değer sağlaması bekleniyor

Şeker pancarı ile modern sanayiye geçildiğini hatırlatan Arslan, "Difüzyonlarda ters kademe vasıtası ile küspeyi helezonlardan ters kademe vasıtası ile dışarı gönderiyoruz. Küspe çukurunda gerek dökme olarak bir kısmı da paket olarak vatandaşımızın hizmetine veriliyor. Oluşan şekeri de biz paketleme sureti ile ambarlarımıza gönderiyoruz.

Ambarlarımızdan da vatandaşlarımızın sofrasına gönderiyoruz. Şeker pancarının birkaç katkısı var. Şeker pancarı sanayisi ile modern tarıma geçilmiş. Ayrıca hayvancılığın gelişmesine katkıda bulunmuş, sanayi sektörünün gelişmesine katkıda bulunmuş. Biz geçen yıl Türk Şeker olarak 193 milyon TL gibi bir katma değer sağlamışız. Nasip olursa bu yıl 200 milyon TL'nin üstüne çıkacak." ifadelerini kullandı.

Yorumlar (0)
Namaz Vakti 21 Mart 2023
İmsak 04:40
Güneş 06:04
Öğle 12:20
İkindi 15:45
Akşam 18:27
Yatsı 19:45
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 25 60
2. Fenerbahçe 24 54
3. Beşiktaş 25 49
4. A.Demirspor 25 45
5. Trabzonspor 25 44
6. Başakşehir 24 41
7. Kayserispor 25 38
8. Konyaspor 25 34
9. Karagümrük 24 31
10. Antalyaspor 25 28
11. Alanyaspor 25 28
12. Sivasspor 25 27
13. Kasımpaşa 25 26
14. Gaziantep FK 25 25
15. Ankaragücü 24 25
16. İstanbulspor 24 24
17. Giresunspor 24 23
18. Hatayspor 24 23
19. Ümraniye 25 22
Takımlar O P
1. Samsunspor 26 54
2. Eyüpspor 26 53
3. Pendikspor 26 47
4. Rizespor 25 46
5. Keçiörengücü 26 46
6. Sakaryaspor 26 46
7. Bodrumspor 26 41
8. Manisa FK 25 39
9. Boluspor 25 38
10. Bandırmaspor 25 37
11. Göztepe 25 35
12. Tuzlaspor 26 28
13. Altay 26 25
14. Adanaspor 26 25
15. Erzurumspor 25 24
16. Altınordu 25 20
17. Gençlerbirliği 25 17
18. Denizlispor 26 17
19. Yeni Malatyaspor 26 16
Takımlar O P
1. Arsenal 28 69
2. M.City 27 61
3. M. United 26 50
4. Tottenham 28 49
5. Newcastle 26 47
6. Liverpool 26 42
7. Brighton 25 42
8. Brentford 27 42
9. Fulham 27 39
10. Chelsea 27 38
11. Aston Villa 27 38
12. Crystal Palace 28 27
13. Wolves 28 27
14. Leeds United 27 26
15. Everton 28 26
16. Nottingham Forest 27 26
17. Leicester City 27 25
18. West Ham United 26 24
19. Bournemouth 27 24
20. Southampton 28 23
Takımlar O P
1. Barcelona 26 68
2. Real Madrid 26 56
3. Atletico Madrid 26 51
4. Real Sociedad 26 48
5. Real Betis 26 45
6. Villarreal 26 41
7. Athletic Bilbao 26 36
8. Rayo Vallecano 26 36
9. Osasuna 26 34
10. Celta Vigo 26 34
11. Mallorca 26 32
12. Girona 26 31
13. Getafe 26 29
14. Sevilla 26 28
15. Cadiz 26 28
16. Real Valladolid 26 28
17. Espanyol 26 27
18. Valencia 26 26
19. Almeria 26 26
20. Elche 26 13
Günün Karikatürü Tümü